Nội dung bài viết
Mỹ yêu cầu, Châu Âu chi tiền
Tại hội nghị thượng đỉnh NATO gần đây, Tổng thống Trump tự hào chia sẻ thông điệp riêng tư từ Tổng Thư ký NATO Mark Rutte: “Ông sẽ đạt được điều mà không đời tổng thống nào làm được – khiến Châu Âu phải chi tiêu thật sự.”
Rutte ám chỉ đến yêu cầu của Trump: các đồng minh NATO tại Châu Âu cần chi 5% GDP cho quốc phòng – một mức tăng chưa từng có.
Tuy nhiên, tăng chi tiêu không đồng nghĩa với tự chủ. Nhiều nước thành viên, đặc biệt là Tây Ban Nha, lo ngại rằng điều này sẽ chỉ làm tăng sự phụ thuộc vào vũ khí và công nghệ từ Mỹ.
Theo ông Nick Witney (Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu): “Mua thiết bị quân sự từ Mỹ sẽ là cách nhanh nhất để tiêu hết hàng tỷ euro bổ sung vào ngân sách quốc phòng”.
Châu Âu vẫn phụ thuộc vào Mỹ
Kết quả khảo sát từ Viện Các Vấn Đề Toàn Cầu cho thấy chỉ 28% người dân Tây Âu xem Mỹ là đối tác an ninh đáng tin cậy. Tức là dù tăng chi tiêu, Châu Âu vẫn chưa đạt được niềm tin rằng họ có thể phòng thủ nếu thiếu Mỹ.
Dù vậy, một chiến lược “chia sẻ gánh nặng” đúng đắn hoàn toàn có thể đem lại lợi ích cho cả hai phía – Châu Âu sẽ trở nên vững vàng hơn, còn Mỹ có thể tập trung vào các ưu tiên đối ngoại khác.
Mối nguy từ quân sự hóa thiếu định hướng
Tăng ngân sách quốc phòng mà không có chiến lược dài hạn dễ dẫn đến mất cân bằng ngân sách xã hội, cắt giảm phúc lợi, và vấp phải phản ứng từ người dân. Trong cùng cuộc khảo sát, chỉ 1/4 người dân Tây Âu đồng tình với việc tăng mạnh chi tiêu quân sự.
Nga tiếp tục được xem là lý do chính khiến Châu Âu gia tăng vũ trang. Tháng trước, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte cảnh báo Nga có thể tấn công một nước thành viên NATO vào năm 2030, kéo theo nhu cầu lớn về phòng không, xe tăng, và pháo binh.
Tuy nhiên, ông Witney cho rằng: “Nếu ngày mai Mỹ rút khỏi NATO, Châu Âu hoàn toàn có thể tự phòng thủ trước Nga”. Vấn đề không nằm ở năng lực, mà là ý chí chính trị và sự tự tin.
Lịch sử cho thấy: Sự phụ thuộc là chủ ý
Từ sau Thế chiến II, chiến lược của Mỹ luôn là giữ ảnh hưởng tại Châu Âu. Khi NATO ra đời năm 1949, Tướng Anh Lord Ismay từng nói rõ: mục tiêu là “giữ Nga ở ngoài, giữ Mỹ ở trong, và kiềm chế Đức”.
Kể cả sau Chiến tranh Lạnh, khi mối đe dọa Liên Xô không còn, Mỹ vẫn giữ vai trò trung tâm. Trong thập niên 1990, chính quyền Clinton quyết định duy trì NATO để tiếp tục “néo Mỹ vào Châu Âu” như lời nhà ngoại giao Thomas Graham.
Vũ khí Mỹ vẫn là trụ cột NATO
Từ năm 2020–2024, 64% vũ khí nhập khẩu của các nước NATO Châu Âu đến từ Mỹ, tăng mạnh so với 52% giai đoạn trước đó. Trong số 5 quốc gia chi tiêu quân sự lớn nhất Châu Âu, chỉ có Pháp là mua phần lớn thiết bị từ các công ty nội địa.
Lý do? Vũ khí Mỹ như F-35 sở hữu công nghệ tiên tiến hơn, đồng thời dễ tích hợp với hệ thống chung của NATO. Ngay cả khi dùng thiết bị Châu Âu, các nước vẫn cần Mỹ để cập nhật phần mềm, bảo trì, và vận hành trơn tru.
ReArm Europe – một nỗ lực “thoát Mỹ”?
Ủy ban Châu Âu đã công bố kế hoạch ReArm Europe: cung cấp tới 800 tỷ euro cho tái thiết quốc phòng, trong đó 150 tỷ euro được hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách EU. Ngoài ra, EU yêu cầu ít nhất 65% sản phẩm quốc phòng phải đến từ các công ty Châu Âu.
Tuy nhiên, phía Mỹ không hài lòng. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin viết trên Financial Times rằng điều này là “sai lầm nghiêm trọng”. Ông Marco Rubio, Ngoại trưởng Mỹ, cũng kêu gọi Châu Âu tiếp tục mua vũ khí Mỹ. Đại sứ Mỹ tại NATO thì gọi quyết định tăng chi tiêu quân sự của Châu Âu là “cú hích lớn cho ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ”.
Tóm lại, nếu ReArm Europe vẫn phụ thuộc vào công nghệ và chuỗi cung ứng Mỹ, nó sẽ khó đạt mục tiêu độc lập chiến lược.
Châu Âu cần gì để tự phòng thủ?
- Cần ít “chi tiền”, nhiều phối hợp: Không phải chỉ mua thêm vũ khí, mà là tăng cường phối hợp giữa các quốc gia thành viên – từ tư duy chiến lược đến chia sẻ thông tin tình báo.
- Đầu tư vào công nghiệp quốc phòng nội địa, như cách Pháp đang làm với máy bay Rafale.
- Thay đổi tư duy đối ngoại: Nếu muốn tự chủ, Châu Âu phải sẵn sàng giảm sự lệ thuộc về chính trị và quân sự vào Mỹ.
Nhìn chung
Châu Âu có đủ tiềm lực để tự phòng thủ. Nhưng để đạt được điều đó, họ cần nhiều hơn là tăng ngân sách – mà cần ý chí chính trị, hợp tác nội khối, và đầu tư dài hạn vào nền công nghiệp quốc phòng bản địa.
Nếu không, mọi nỗ lực hiện tại – từ lời hứa chi 5% GDP đến kế hoạch ReArm Europe – rốt cuộc cũng chỉ làm giàu thêm cho các tập đoàn quốc phòng Mỹ, mà không giúp Châu Âu thoát khỏi chiếc bóng quá lớn của Washington.
Nguồn tham khảo:
Eloise Cassier là nghiên cứu viên tại chương trình Independent America, chuyên phân tích các chiến lược đối ngoại phi can thiệp. Cô có bằng Thạc sĩ về công lý toàn cầu tại Brooklyn College và Cử nhân quan hệ quốc tế tại Đại học New York.
Follow page: Vietnam Stats
Xem thêm: B-21 Raider: Tại sao “kẻ kế nhiệm” này lại vượt xa B-2 Spirit
Vietnamese 
English 