Tại sao năm 1867 Nga bán Alaska cho Hoa Kỳ?

Nga kiểm soát Alaska như thế nào?

Nga bắt đầu quan tâm đến Alaska từ đầu thế kỷ 18.

• Thám hiểm và khai thác: Năm 1725, Sa hoàng Peter Đại đế đã cử nhà hàng hải Đan Mạch Vitus Bering khám phá bờ biển Alaska. Khu vực này được đánh giá giàu tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là da rái cá biển có giá trị cao.
• Thành lập thuộc địa: Năm 1799, Hoàng đế Paul I cấp đặc quyền độc quyền quản lý Alaska cho “Công ty Nga-Mỹ”. Công ty này đã thành lập các khu định cư, trong đó có Sitka, trở thành thủ phủ thuộc địa sau khi Nga đánh bại bộ tộc bản địa Tlingit vào năm 1804.

Tuy nhiên, tham vọng của Nga gặp nhiều khó khăn:

• Khoảng cách địa lý: Alaska quá xa so với thủ đô St. Petersburg của Nga, gây khó khăn cho việc quản lý và cung ứng.
• Thiếu nguồn lực: Nga không đủ nguồn lực để duy trì các khu định cư và một lực lượng quân sự lớn tại khu vực này.
• Cạnh tranh: Sự bành trướng về phía Tây của Hoa Kỳ khiến các thương nhân Mỹ sớm đối đầu với Nga.

Lý do chính thúc đẩy thương vụ bán Alaska

Bước ngoặt lớn nhất dẫn đến quyết định bán Alaska của Nga là hậu quả của cuộc Chiến tranh Krym.

• Thất bại trong Chiến tranh Krym (1853-1856): Cuộc chiến giữa Nga và liên minh Anh-Pháp-Ottoman đã kết thúc với thất bại nặng nề của Nga. Cuộc chiến khiến Nga kiệt quệ về tài chính, tiêu tốn khoảng 160 triệu bảng Anh (theo tính toán của một tạp chí Mỹ thế kỷ 19).
• Alaska trở thành gánh nặng:
  • Lợi nhuận giảm sút: Việc săn bắt quá mức khiến tài nguyên da rái cá cạn kiệt, Alaska không còn mang lại nhiều lợi nhuận.
  • Nguy cơ bị mất: Vị trí của Alaska gần với Canada (lúc đó do Anh kiểm soát) khiến Nga lo ngại khu vực này sẽ dễ dàng bị Anh chiếm đoạt trong một cuộc xung đột tương lai.

Trước tình hình đó, Sa hoàng Alexander II đi đến kết luận rằng bán Alaska là lựa chọn tốt nhất. Nó vừa giúp Nga có thêm ngân sách cần thiết, vừa loại bỏ một “gánh nặng” quân sự và kinh tế.

Thương vụ lịch sử và những phản ứng ban đầu

• Giá trị giao dịch: Ngày 30 tháng 3 năm 1867, Ngoại trưởng Hoa Kỳ William Seward đã ký thỏa thuận mua Alaska từ Nga với giá 7,2 triệu USD, tương đương chưa đến 2 cent cho mỗi acre (4 mét vuông).
• Phản ứng tại Hoa Kỳ: Mặc dù thương vụ mang lại một vùng đất rộng lớn (gần 1,5 triệu km²), ban đầu nó bị nhiều người Mỹ chỉ trích và chế giễu. Họ gọi đây là “Trò điên rồ của Seward” (Seward’s Folly) hay “Hộp băng của Seward”, cho rằng việc mua một vùng đất hoang vu, băng giá là vô ích. Tờ New York Daily Tribune viết rằng đó là một “sa mạc tuyết không thể đi qua”.
• Phản ứng tại Nga: Một số người Nga cũng tức giận vì cho rằng Sa hoàng đã bán một vùng đất lớn với giá quá rẻ.

Alaska sau khi về tay Mỹ

• Phát hiện vàng: Năm 1896, việc phát hiện vàng ở Klondike đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của dư luận Mỹ. Cơn sốt vàng đã chứng minh Alaska là một vùng đất giàu tài nguyên.
• Ý nghĩa chiến lược: Dần dần, vai trò chiến lược của Alaska được công nhận, đặc biệt là trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Năm 1959, Alaska chính thức trở thành bang thứ 49 của Hoa Kỳ.
• Phát triển kinh tế:
  • Thế kỷ 20: Nền kinh tế đa dạng hóa với ngành khai thác mỏ đồng và đánh bắt cá thương mại.
  • Phát hiện dầu mỏ (1968): Đây là bước ngoặt lớn nhất, biến doanh thu từ dầu mỏ thành nền tảng kinh tế của bang. Bang Alaska không có thuế thu nhập hay thuế bán hàng nhờ vào Quỹ Vĩnh viễn Alaska, nơi chia cổ tức từ doanh thu dầu mỏ cho người dân.
• Hiện tại: Alaska là một bang giàu tài nguyên, phát triển mạnh về khai thác dầu, cá và du lịch.

Folow page: Vietnam Economy
Xem thêm: Trung Quốc: “Quá lớn” để Mỹ trừng phạt như phần còn lại của thế giới?