Nội dung bài viết
1. Tầm vóc kinh tế: Mạng lưới ràng buộc sâu rộng và phức tạp
Quy mô kinh tế khổng lồ của Trung Quốc không chỉ thể hiện qua con số GDP (Mỹ đạt 29,1 nghìn tỷ USD, Trung Quốc đạt 18,7 nghìn tỷ USD trong năm 2024), mà còn ở vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là điểm khác biệt lớn nhất giữa Trung Quốc và các quốc gia bị trừng phạt khác. Một lệnh cấm vận toàn diện đối với Nga, Iran có thể gây ra cú sốc, nhưng việc trừng phạt Trung Quốc sẽ là một “cơn địa chấn”.
Nhiều ngành công nghiệp trọng yếu của Mỹ như điện tử, ô tô, dược phẩm… phụ thuộc sâu sắc vào linh kiện, nguyên liệu và sản phẩm sản xuất tại Trung Quốc. Một lệnh cấm hoặc thuế quan mạnh tay sẽ lập tức đẩy giá thành lên cao, gây đứt gãy sản xuất và cuối cùng, người tiêu dùng Mỹ sẽ là người gánh chịu hậu quả. Nguy cơ lạm phát và suy thoái kinh tế nội địa là rào cản lớn nhất ngăn Mỹ thực hiện các biện pháp trừng phạt tương tự như đã áp dụng với các quốc gia khác.
2. Sức mạnh thương mại: Công cụ trả đũa hiệu quả
Với vị thế là đối tác thương mại lớn hàng đầu của Mỹ (thâm hụt thương mại 2024 lên tới 261,8 tỷ USD), Trung Quốc sở hữu một công cụ “quyền lực kinh tế” để trả đũa. Nếu Mỹ áp đặt thuế quan cao, Trung Quốc có thể đáp trả bằng cách tăng thuế đối với hàng hóa Mỹ, gây tổn hại cho các doanh nghiệp nông nghiệp và công nghệ của Mỹ đang hoạt động tại thị trường này.
Các biện pháp cấm vận hay thuế quan có thể dễ dàng nhắm vào các đối tác kinh tế nhỏ hơn. Tuy nhiên, với Trung Quốc, nguy cơ leo thang căng thẳng và một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện sẽ dẫn đến sự gián đoạn nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng và hệ thống tài chính toàn cầu. Điều này buộc Washington phải cân nhắc thận trọng trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào.
3. Đòn bẩy chính trị và chiến lược “kìm hãm sáng tạo”
Ngoài kinh tế, Trung Quốc còn sử dụng sức mạnh tài chính của mình để mở rộng ảnh hưởng chính trị. Dự trữ ngoại hối khổng lồ (hơn 1.000 tỷ USD) cùng với sáng kiến Vành đai–Con đường đã giúp Trung Quốc củng cố vị thế ở châu Phi, châu Âu và Đông Nam Á. Điều này làm cho việc xây dựng một liên minh trừng phạt toàn diện chống lại Trung Quốc trở nên khó khăn hơn nhiều so với việc cô lập Nga hay Iran.
Trước những thách thức này, thay vì trừng phạt trực tiếp, Mỹ đã chuyển sang một chiến lược tinh vi hơn: “kìm hãm sáng tạo”. Washington giới hạn xuất khẩu các sản phẩm bán dẫn và công nghệ then chốt, đồng thời kiểm soát đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc. Mục tiêu là làm chậm lại sự phát triển công nghệ của Bắc Kinh mà không gây ra một cuộc đối đầu trực tiếp, từ đó từng bước tách rời công nghệ cao khỏi tay Trung Quốc.
4. Bài học tương phản từ những “kẻ yếu thế”
Sự khác biệt trong cách đối xử của Mỹ với Trung Quốc càng rõ nét khi so sánh với các quốc gia khác:
- Nga: Bị chặn phần lớn xuất khẩu năng lượng, dẫn đến suy thoái kinh tế nghiêm trọng.
- Iran: Bị phong tỏa ngân hàng và hạn chế vận chuyển dầu, gần như bị khóa cửa khỏi thị trường tài chính quốc tế.
- Ấn Độ: Dù là đối tác chiến lược, vẫn bị tăng thuế quan khi mua dầu Nga, gây xáo trộn chính sách nội địa.
Trong khi đó, dù Trung Quốc cũng mua dầu, than và lithium từ Nga với quy mô lớn, nước này vẫn tránh được các lệnh trừng phạt tương tự. Điều này nhấn mạnh rằng chính sách đối ngoại của Mỹ không chỉ dựa trên hành vi của một quốc gia, mà còn dựa trên tầm vóc kinh tế và mức độ phụ thuộc của Mỹ vào quốc gia đó.
5. Hướng đi mới cho Mỹ và đồng minh
Đối mặt với thực tế này, Mỹ và các đồng minh đang phải tìm kiếm những chiến lược mới:
- Đa phương hóa công cụ: Kết hợp trừng phạt chọn lọc (nhắm vào cá nhân hoặc tổ chức cụ thể) với cấm vận một số mặt hàng chủ lực, cùng với biện pháp “kiềm tách kỹ thuật” để hạn chế khả năng đổi mới của Trung Quốc.
- Liên minh chặt chẽ: Tăng cường hợp tác với EU, Nhật Bản, Ấn Độ và các đối tác khác để xây dựng chuỗi cung ứng thay thế, giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
- Thúc đẩy nội lực: Đầu tư mạnh vào sản xuất chip, pin và các ngành công nghiệp then chốt để giảm “điểm yếu” chiến lược.
Nhìn chung
Trung Quốc đã trở thành một thế lực kinh tế “quá lớn để bị trừng phạt” theo cách truyền thống mà Mỹ đã áp dụng với các nền kinh tế nhỏ hơn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Washington và các đồng minh không thể tìm ra cách thức để cân bằng lợi ích, bảo vệ an ninh kinh tế và chính trị toàn cầu. Vấn đề là chọn công cụ và chiến lược phù hợp để vừa tạo sức ép, vừa tránh tự gây hại cho chính mình. Sự phức tạp của mối quan hệ Mỹ – Trung đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều, kiên nhẫn và chiến lược hơn là một cuộc đối đầu trực tiếp.
Follow page: Vietnam Stats
Xem thêm: Top 25 trường đại học hàng đầu bên ngoài nước Mỹ
Vietnamese 
English 