Xung đột Campuchia – Thái Lan: Những tác động nghiêm trọng đối với Việt Nam và ASEAN

Tình hình trở nên căng thẳng hơn sau khi Thái Lan kích hoạt Kế hoạch “Chakrabongse Bhuvanath”, điều động hai Quân khu lớn (Quân khu 1 và 2) và chuẩn bị tổng lực lượng sẵn sàng triển khai. Vụ nổ mìn khiến 5 binh sĩ Thái Lan bị thương tại Huay Bon, gần cửa khẩu Chong An Ma, được cho là chất xúc tác khiến các hành động quân sự leo thang nhanh chóng.

Bối cảnh căng thẳng biên giới Campuchia – Thái Lan

Tranh chấp biên giới giữa Campuchia và Thái Lan có nguồn gốc từ thời kỳ thuộc địa, khi thực dân Pháp thiết lập ranh giới 817 km giữa hai nước. Tâm điểm chính của cuộc tranh chấp tập trung quanh khu vực đền Preah Vihear trong dãy núi Dângrêk, nơi đã xảy ra các cuộc đụng độ quân sự nghiêm trọng vào năm 2008 và 2011.

Theo báo cáo từ Crisis Group, căng thẳng đã tái diễn trong năm 2025 với vụ đụng độ biên giới tháng 5 khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng. Tình hình này đã làm dấy lên lo ngại về khả năng bùng phát xung đột quy mô lớn hơn.

Các yếu tố kích động xung đột

Chủ nghĩa dân tộc cực đoan từ cả hai phía đang góp phần làm leo thang căng thẳng. Tại Thái Lan, các nhóm “Áo vàng” đã lợi dụng vấn đề biên giới để phản đối chính phủ, trong khi phía Campuchia cũng có những phản ứng mạnh mẽ về chủ quyền lãnh thổ.

Việc Campuchia đăng ký đền Preah Vihear vào danh sách Di sản Thế giới UNESCO năm 2008 đã trở thành tâm điểm tranh cãi, khi Thái Lan cho rằng điều này ảnh hưởng đến quyền lợi của họ trong khu vực tranh chấp.

Tác động kinh tế trực tiếp đến Việt Nam

Gián đoạn quan hệ thương mại

Với kim ngạch thương mại Việt Nam – Thái Lan đạt 20,18 tỷ USD năm 2024, Thái Lan hiện là đối tác ASEAN lớn nhất của Việt Nam. Một cuộc xung đột sẽ gây ra những tác động nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng và hoạt động thương mại.

Kim ngạch thương mại Việt Nam – Campuchia năm 2024 đã đạt 10,1 tỷ USD, cho thấy mức độ phụ thuộc kinh tế đáng kể. Xung đột sẽ khiến con số này giảm mạnh do gián đoạn vận tải và bất ổn chính trị.

Ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng khu vực

Tuyến vận tải hàng hóa từ Việt Nam qua Campuchia và Thái Lan sẽ bị tê liệt hoàn toàn. Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải tìm kiếm các tuyến đường thay thế, làm tăng chi phí logistics và thời gian vận chuyển.

Ngành công nghiệp may mặc Việt Nam, vốn phụ thuộc vào nguyên liệu dệt từ Thái Lan, sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung. Điều này có thể dẫn đến việc tăng giá thành sản xuất và giảm khả năng cạnh tranh xuất khẩu.

Tác động đến đầu tư và du lịch

Các nhà đầu tư nước ngoài sẽ thận trọng hơn khi đầu tư vào khu vực Đông Nam Á do lo ngại về sự bất ổn chính trị. Điều này có thể làm giảm dòng vốn FDI vào Việt Nam trong thời gian tới.

Ngành du lịch tam giác Việt Nam – Campuchia – Thái Lan, một trong những tour du lịch phổ biến nhất khu vực, sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Hàng triệu lượt khách du lịch quốc tế có thể hủy bỏ kế hoạch, gây thiệt hại lớn cho ngành dịch vụ.

Thách thức an ninh và nhân đạo đối với Việt Nam

Áp lực từ dòng người tị nạn

Trong trường hợp xung đột bùng phát, Việt Nam có thể phải đối mặt với làn sóng tị nạn từ khu vực biên giới. Việc tiếp nhận và tái định cư hàng trăm ngàn người sẽ tạo ra áp lực lớn về tài chính và hậu cần.

Chi phí cứu trợ nhân đạo, xây dựng trại tị nạn và cung cấp dịch vụ y tế, giáo dục sẽ tốn kém nguồn lực đáng kể của nhà nước. Điều này cũng có thể gây ra căng thẳng xã hội trong các cộng đồng địa phương.

Tăng cường an ninh biên giới

Việt Nam sẽ phải gia tăng kiểm soát dọc biên giới với Campuchia để ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp như buôn lậu vũ khí và ma túy. Việc triển khai thêm lực lượng an ninh sẽ làm tăng chi phí quốc phòng.

Nguy cơ lan truyền bạo lực và các hoạt động khủng bố xuyên biên giới cũng đòi hỏi Việt Nam phải tăng cường hợp tác tình báo với các nước trong khu vực.

Khủng hoảng thể chế ASEAN

Sự sụp đổ của “ASEAN Way”

Nguyên tắc “ASEAN Way” dựa trên đối thoại, đồng thuận và không can thiệp nội bộ sẽ bị thử thách nghiêm trọng. Việc hai thành viên ASEAN rơi vào trạng thái giao tranh sẽ làm tê liệt cơ chế ra quyết định theo nguyên tắc đồng thuận.

Uy tín của ASEAN với tư cách là tổ chức duy trì hòa bình và ổn định khu vực sẽ bị tổn hại nghiêm trọng. Điều này có thể dẫn đến việc các cường quốc như Mỹ và Trung Quốc can thiệp trực tiếp, làm giảm vai trò trung tâm của ASEAN.

Nguy cơ phân hóa nội bộ

Các quốc gia ASEAN có thể chia thành các phe nhóm ủng hộ một trong hai bên. Singapore và Malaysia có xu hướng thiên về Thái Lan do quan hệ kinh tế mật thiết, trong khi Việt Nam và Lào có thể ủng hộ Campuchia dựa trên quan hệ lịch sử và địa lý.

Indonesia và Philippines, hai nước có tiếng nói quan trọng trong ASEAN, sẽ đối mặt với thách thức lớn trong việc duy trì vai trò trung gian và đoàn kết khối.

Tác động kinh tế đối với ASEAN

Gián đoạn tiến trình tích hợp

Mục tiêu xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) vào năm 2025 sẽ bị đình trệ. Các dự án kết nối hạ tầng, tự do hóa thương mại và đầu tư trong khu vực đều sẽ bị ảnh hưởng.

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), được coi là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, cũng có thể gặp khó khăn trong việc thực thi do sự bất ổn chính trị.

Thiệt hại kinh tế khu vực

Thương mại RCEP của Campuchia năm 2024 đạt 34,52 tỷ USD, trong khi xuất khẩu từ Thái Lan sang Campuchia đạt 9,23 tỷ USD. Những con số này sẽ giảm mạnh nếu xung đột xảy ra.

Toàn bộ nền kinh tế ASEAN trị giá 3.700 tỷ USD sẽ chịu tác động tiêu cực do hiệu ứng lan tỏa từ sự gián đoạn chuỗi cung ứng và giảm niềm tin nhà đầu tư.

Vai trò của Việt Nam trong giải quyết khủng hoảng

Ưu thế địa lý và chính trị

Việt Nam có vị thế độc đáo để đóng vai trò trung gian hòa giải do quan hệ tốt với cả Campuchia và Thái Lan. Kinh nghiệm ngoại giao phong phú và uy tín quốc tế của Việt Nam, đặc biệt sau nhiệm kỳ thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, tạo điều kiện thuận lợi cho vai trò này.

Các sáng kiến hòa giải cụ thể

Việt Nam có thể tổ chức hội nghị hòa bình quốc tế tại Hà Nội, mời các bên liên quan và cộng đồng quốc tế tham gia. Việc sử dụng ngoại giao đa phương và kinh nghiệm trong việc giải quyết tranh chấp Biển Đông sẽ là lợi thế lớn.

Đề xuất các dự án hợp tác kinh tế tam giác giữa ba nước có thể tạo ra động lực kinh tế cho hòa bình. Việt Nam cũng có thể đóng vai trò cầu nối trong đối thoại quốc phòng giữa hai quân đội.

Chiến lược ứng phó dài hạn

Cải cách thể chế ASEAN

Khủng hoảng này có thể trở thành cơ hội để ASEAN xây dựng cơ chế can thiệp mới trong các xung đột nội bộ. Việc thành lập tòa án ASEAN và quỹ ổn định khu vực có thể được đưa ra thảo luận nghiêm túc.

Đa dạng hóa quan hệ đối ngoại

Đối với Việt Nam, bài học quan trọng là cần đa dạng hóa quan hệ kinh tế và không phụ thuộc quá nhiều vào ASEAN. Việc tăng cường hợp tác với các đối tác bên ngoài khu vực như EU, Ấn Độ và Australia trở nên cấp thiết hơn.

Xây dựng năng lực ứng phó khủng hoảng

Việt Nam cần xây dựng kế hoạch ứng phó khẩn cấp cho các tình huống xung đột trong khu vực, bao gồm chuẩn bị nguồn lực cho công tác cứu trợ nhân đạo và duy trì an ninh biên giới.

Nhìn chung

Một cuộc xung đột giữa Campuchia và Thái Lan sẽ tạo ra những tác động sâu rộng không chỉ đối với hai nước trực tiếp mà còn đối với toàn bộ Việt Nam và ASEAN. Từ góc độ kinh tế, các thiệt hại có thể lên đến hàng chục tỷ USD do gián đoạn thương mại và đầu tư.

Về mặt chính trị, đây sẽ là thử thách lớn nhất đối với sự tồn tại của ASEAN với tư cách là một tổ chức duy trì hòa bình khu vực. Vai trò của Việt Nam trong việc ngăn chặn và giải quyết khủng hoảng này sẽ quyết định không chỉ tương lai của quan hệ song phương mà còn vị thế lãnh đạo của Việt Nam trong ASEAN.

Thành công trong việc hòa giải xung đột này có thể mở ra cơ hội cho Việt Nam khẳng định vai trò trung tâm trong kiến trúc an ninh khu vực, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng một ASEAN mạnh mẽ và thống nhất hơn trong tương lai.

Follow page: Vietnam Stats
Xem thêm: Vương Nghị: bộ não điều khiển chiến lược toàn cầu của Trung Quốc